H έκθεση νομισματικής πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδας, που κατατέθηκε τον προηγούμενο μήνα από τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, κ. Προβόπουλο, ‘αλλάζει τη θέση του τέρματος’ για εκείνους που βρίσκονται ήδη μέσα στην αγορά εργασίας, με το να μεταθέτει την ευθύνη των συντάξιμων αποδοχών κατά κύριο λόγο από το κράτος στον εργαζόμενο και τον εργοδότη του. Η ανάπτυξη των επαγγελματικών και ιδιωτικών συντάξεων λέει είναι απαραίτητη για να καλυφθεί το κενό που αφήνουν οι κύριες και επικουρικές συντάξεις.
Μα Κύριε Προβόπουλε, απευθύνεστε σε ανθρώπους που όλη τους τη ζωή ‘χτίζανε’ την κύρια και επικουρική τους σύνταξη. Το πρόβλημα όμως είναι το εξής: η δημιουργία ασφαλιστικής πολιτικής είναι αποτελεσματική μόνο όταν σέβεται το υπάρχον ‘συμβόλαιο’ μεταξύ του κράτους και του πολίτη που ήδη βρίσκεται στη διαδικασία ασφαλιστικών εισφορών, ή κατά το παράδειγμα, στην προετοιμασία να κλωτσήσει τη μπάλα. Δεν στέκομαι εδώ στο εάν τα κεκτημένα είναι δικαίως ή όχι κεκτημένα, γιατί ο καθένας έχει την άποψή του επ’ αυτού.
Στη Σουηδία, λειτουργεί ένα σύστημα το μεγαλύτερο κομμάτι του οποίου μπορεί και ‘προσαρμόζει’ τις αποδοχές των συνταξιούχων μια συγκεκριμένη χρονιά με βάση τα χαρακτηριστικά των συνταξιούχων για την ίδια χρονιά, έχοντας συγχρόνως την εγγύηση μιας κατώτατης σύνταξης από το κράτος
Είναι όμως σημαντικό το κράτος, οποιοδήποτε κράτος, να δημιουργεί ασφαλιστική πολιτική με έναν χρονικό ορίζοντα που είναι ίσος ή και μεγαλύτερος από το μέσο χρονικό διάστημα της εργάσιμης ζωής σε κάθε χώρα, και που δε δημιουργεί ανισότητα, ανασφάλεια και έλλειψη εμπιστοσύνης στο κράτος. Δηλαδή οποιαδήποτε αλλαγή στον τρόπο μέτρησης της σύνταξης του σημερινού 65άρη που δούλεψε για 40 χρόνια θα έπρεπε, στην ιδανική περίπτωση, να είχε ψηφιστεί μέσα από ασφαλιστικό νόμο πριν από 41 χρόνια. Ακούγεται ουτοπικό σε σχέση με τον πολιτικό κύκλο που απαιτεί εκλογές κάθε 4 χρόνια. Συμφωνώ. Υπάρχει όμως κι άλλος τρόπος να δημιουργήσεις ένα ασφαλιστικό σύστημα που δεν αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη τόσο δραματικά.
Στη Σουηδία, λειτουργεί ένα σύστημα το μεγαλύτερο κομμάτι του οποίου μπορεί και ‘προσαρμόζει’ τις αποδοχές των συνταξιούχων μια συγκεκριμένη χρονιά με βάση τα χαρακτηριστικά των συνταξιούχων για την ίδια χρονιά (πχ. προσδόκιμο ζωής), έχοντας συγχρόνως την εγγύηση μιας κατώτατης σύνταξης (πάνω από το όριο της φτώχειας) από το κράτος. Το σύστημα επιτρέπει στον σημερινό εργαζόμενο να συνεισφέρει κατά τη διάρκεια της εργάσιμης ζωής του ένα συγκεκριμένο (και μη προσαρμοζόμενο) ποσοστό του μισθού του στο ασφαλιστικό ταμείο, και στον σημερινό συνταξιούχο να λαμβάνει μια -προσαρμοζόμενη- σύνταξη που υπολογίζεται με βάση τα χαρακτηριστικά της ‘γενιάς’ του. Συγχρόνως, το σύστημα προσφέρει δυνατότητες επιπλέον εισφορών και αποδοχών. Αν δηλαδή ένας 65άρης έχει την τύχη να είναι κομμάτι μιας γενιάς που έχει υψηλό προσδόκιμο ζωής, αλλά την ατυχία αυτό το προσδόκιμο ζωής να ισούται με χαμηλότερη σύνταξη λόγω του ασφαλιστικού υπολογισμού, τότε μπορεί να επιλέξει να δουλέψει για 1 ή δύο χρόνια περισσότερο ώστε να λάβει τη σύνταξη που στόχευε να πάρει. ¨Ένα από τα πλεονέκτημα αυτού του συστήματος είναι ότι συνδυάζει την ατομική ευθύνη για τις εισφορές κατά τη διάρκεια της εργάσιμης ζωής με το συλλογικό ‘προφίλ’ συγκεκριμένων χαρακτηριστικών που καθορίζουν το ύψος της σύνταξης. Το μεγαλύτερο όμως πλεονέκτημα είναι ότι ο εργαζόμενος έχει πλήρη γνώση του ποσού των εισφορών του, και ο συνταξιούχος έχει επιλογές που στηρίζονται στα χαρακτηριστικά της γενιάς του.
Είτε ακούγεται δίκαιο σύστημα είτε όχι, ένα είναι σίγουρο: είναι ένα σύστημα που στηρίζεται στη διαύγεια και που επιτρέπει σε αυτόν που θα κλωτσήσει τη μπάλα, να μετακινηθεί κατά τον ίδιο τρόπο που μετακινήθηκε το τέρμα κατά τη διάρκεια της εργάσιμης ζωής του.
