Διαβάζω με ενδιαφέρον τη συζήτηση πάνω στο “πολύ δύσκολο” πρόβλημα του μετρό στην Θεσσαλονίκη. Δυστυχώς ούτε η καταστροφή των αρχαιοτήτων, ούτε η μεταφορά λύνουν το πρόβλημα ικανοποιητικά. Η καλύτερη, πρακτικότερη και οικονομική λύση είναι να γίνει μια αερογέφυρα ώστε να περνά το μετρό από πάνω και να μείνουν άθικτα το αρχαία από κάτω. Απορώ πως δεν προτάθηκε ακόμα αυτή η λύση.
Το πρόβλημα έγινε πολύ δύσκολο λόγω του απρόβλεπτου παράγοντα, όταν δηλαδή παρουσιάστηκαν ξαφνικά αρχαιότητες. Υπάρχει όμως τρόπος να γίνονται δοκιμαστικές τομές από αρχαιολόγους πριν ολοκληρωθούν τα σχέδια κατασκευής για τέτοια μεγάλα έργα. Με αυτό τον τρόπο, δεν θα υπάρχουν εκπλήξεις και τα αρχαία ευρήματα θα γίνονται ένα μικρό μέρος του συνολικού έργου και όχι ένας μεγάλος πονοκέφαλος.
Το πρόβλημα όμως αυτό έχει πολύ βαθύτερες ρίζες που σχετίζονται με την γενική νοοτροπία του πληθυσμού και την σχετική άγνοια της χρησιμότητας των μεμονωμένων συνήθως ερειπίων που παρουσιάζονται σε όλο τον κόσμο αλλά με περισσότερη συχνότητα στη Ελλάδα. Δεν είναι αρκετό να ενδιαφέρονται για τα αρχαία μόνο οι κυβερνητικοί υπάλληλοι, οι αρχαιολόγοι, και οι μορφωμένοι. Με συστηματική εκπαίδευση, θα ήταν δυνατό αλλά και επιθυμητό να θεωρούν όλοι οι κάτοικοι μιας χώρας ότι όλα τα αρχαία είναι η μεγάλη εθνική κληρονομιά τους, επομένως ως φυσιολογική πλέον αντίδρασή τους γίνεται η προστασία, περιποίηση, και συμβίωση.
Με συστηματική εκπαίδευση, θα ήταν δυνατό αλλά και επιθυμητό να θεωρούν όλοι οι κάτοικοι μιας χώρας ότι όλα τα αρχαία είναι η μεγάλη εθνική κληρονομιά τους, επομένως ως φυσιολογική πλέον αντίδρασή τους γίνεται η προστασία, περιποίηση, και συμβίωση
Ίσως είναι ήδη πολύ αργά να αλλάξει μια βαθειά ριζωμένη νοοτροπία. Πολλοί και σπουδαίοι αρχαιολογικοί χώροι έχουν καταστραφεί με το ίδιο “πολύ δύσκολο” πρόβλημα τύπου Θεσσαλονίκης. Ο κατάλογος των καταστροφών είναι τεράστιος αλλά ένα παράδειγμα ίσως αρκεί να εξηγήσει την κατάσταση. Χειρότερη από όλες τις καταστροφές είναι αυτή που έγινε στη Θήβα. Το 1909 ο αρχαιολόγος Αντώνιος Κεραμόπουλλος ανακάλυψε τα καμένα ερείπια ενός προϊστορικού παλατιού (καταστροφή 1400πΧ) το οποίο αμέσως ταύτισε με τη γνωστή από τα αρχαία κείμενα “Οικία του Κάδμου”, όπου σύμφωνα με την παράδοση είχε γεννηθεί ο θεός Διόνυσος, γιός του Δία και της Σεμέλης, πράγμα που σημαίνει ότι όταν πρωτοϊδρύθηκε το παλάτι, περίπου 2200 πΧ., εξαγιάστηκε και τέθηκε υπό την προστασία αυτών των θεοτήτων. Όχι μόνο οι ντόπιοι έσκασαν στο γέλιο με αυτή την ερμηνεία των “πενιχρών ερειπίων” αλλά και όλη η Ελλάδα από Αθήνα μέχρι Θεσσαλονίκη, περιλαμβανομένων πολιτικών, άλλων αρχαιολόγων, φιλολόγων, και μορφωμένων. Ο Κεραμόπουλλος όμως επέμενε στην ανασκαφή μέχρι το 1927 και τελικά κατάφερε να σώσει το χώρο με τη βοήθεια ενός θησαυρού χρυσών κοσμημάτων.
Η Θήβα είχε περίπου 2000 κατοίκους στις αρχές του 20ου αιώνα και θα ήταν σχετικά ανώδυνο να μεταφερθεί η πόλη σε καταλληλότερο από τον πανάρχαιο οχυρωτέο χώρο. Κατά παρόμοιο τρόπο μετακομίστηκε το χωριό που είχε κτιστεί πάνω στους Δελφούς το 1892. Η Θήβα όμως έμεινε και κτίστηκε μία σύγχρονη πόλη έκτρωμα γεμάτη με τσιμέντινες πολυκατοικίες και αδιαπέραστους δρόμους ακριβώς επάνω στον αρχαίο οικισμό, καταστρέφοντας μεθοδικά ένα μοναδικό αρχαιολογικό χώρο. Γιατί η Θήβα ήταν η πρώτη και μόνη πόλη της προϊστορικής Ελλάδας από την εποχή που ιδρύθηκε από τον Κάδμο το 2200 πΧ μέχρι το τέλος του Υστεροελλαδικού πολιτισμού χίλια χρόνια αργότερα. Στην ακμή της έφτασε να έχει 7500 κατοίκους μέσα στα ισχυρά τείχη της που περιέκλειναν ένα χώρο 200.000 τετραγωνικών μέτρων, ενώ οι Μυκήνες, η πρωτεύουσα του Μυκηναϊκού πολιτισμού, είχε μόνο 30.000τμ.
Αναρωτιέμαι αν έστω και τώρα έχουν συνειδητοποιήσει οι Έλληνες την σημασία της προϊστορικής Θήβας, της πόλης που ο μεγάλος Αθηναίος Αισχύλος περιέγραψε ως Ἑλλάδος φθόγγον χέουσαν (¨Επτά 72-3). Αν η Ελλάδα είχε ακολουθήσει το δρόμο συμβίωσης με την αρχαία κληρονομιά της, όχι μόνο θα είχε διαφυλάξει την καλύτερη παράδοση που υπάρχει στην υφήλιο αλλά θα απέφευγε τις σημερινές δυσκολίες χάρη σε τεράστια τουριστική κίνηση που με πρόχειρους υπολογισμούς θα ανερχόταν σήμερα σε 100 εκατομμύρια περίπου ετησίως.
