Οι πρόσφατες αιματηρές μαζικές διαδηλώσεις στην πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης αλλά και στην υπόλοιπη Τουρκία καταδεικνύουν ότι οι εσωτερικές εξελίξεις στην γειτονική χώρα έχουν άρρηκτη σχέση με τους ευρύτερους πολιτικούς της φιλόδοξους προσανατολισμούς.*
Η νεοθωμανική στρατηγική του Νταβούτογλου και του Ερντογάν, στηριζόταν στο αξίωμα πως για να μεταβληθεί η Τουρκία στον βασικό περιφερειακό πόλο ισχύος της περιοχής, θα έπρεπε να αποφύγει τουλάχιστον για ένα διάστημα την εμπλοκή της σε αντιπαραθέσεις με τις γειτονικές χώρες και να προσπαθήσει να επεκτείνει την επιρροή της μέσω της οικονομίας, του ήπιου Ισλάμ και της πολιτισμικής στρατηγικής.
Γι’ αυτό θα δώσει βάρος σε μια οικονομική επέκταση, στηριγμένη στις ιδιωτικοποιήσεις και την εισροή ξένων κεφαλαίων, καθώς και στις εξαγωγές και τις κατασκευαστικές εταιρείες. Παράλληλα, στηριγμένη στην ανάδυση του ισλαμικού κόσμου ως ενός νέου οικουμενικών διαστάσεων συστήματος, –που από την κεντρική Ασία φθάνει στην Αφρική και την Ινδονησία–, θα επιδιώξει να μεταβληθεί στον κεντρικό πόλο ισχύος του, κατά τον ίδιο τρόπο που άλλοτε ο σουλτάνος ήταν ταυτόχρονα ο ανώτατος χαλίφης όλων των Σουνιτών μουσουλμάνων παγκοσμίως. Εν τέλει, μέσω του Ισλάμ, ως ήπια εκδοχή αποδεκτή και από τη Δύση, να μεταβληθεί σε αυτόνομο παράγοντα χρησιμοποιώντας το ρόλο και τη σημασία της ενδιάμεσης «περιοχής», δηλαδή να μεταβληθεί σε κρίκο μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Στα πλαίσια αυτής της στρατηγικής χρησιμοποιεί ως εργαλείο και την πολιτισμική επέκταση, – πχ. τα τηλεοπτικά σήριαλ, κ.λπ.– μη ξεχνώντας βέβαια και την… πολεμική της βιομηχανία.
Για δέκα ή δεκαπέντε χρόνια αυτή η στρατηγική φαινόταν να αποδίδει. Η τουρκική βιομηχανία και οι εξαγωγές εκτινάχθηκαν, ενώ μυθικά κατασκευαστικά συμβόλαια κλείνονταν στη Ρωσία, τις χώρες του Κόλπου και τη Σαουδική Αραβία. Παράλληλα, συνέχισε να φλερτάρει με την είσοδό στην Ε.Ε., δημιούργησε καλές σχέσεις με το Ιράν, και το κουρδικό κρατίδιο του Ιράκ, προσπαθώντας να το ρυμουλκήσει σε μια ευρύτερη νεοθωμανική ζώνη, καθώς και με τη Συρία, ενώ διατηρούσε και τον άξονα με το Ισραήλ και την αμερικανική πολιτική.
Ωστόσο, μια τέτοια πολιτική ξεπερνούσε τις άμεσες δυνατότητες της. Διότι, βρίσκεται σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα ευαίσθητο και ρευστό. Κατ' αρχάς, η όλο και μεγαλύτερη εμπλοκή της με τις σουνιτικές ισλαμικές χώρες του Κόλπου και τη Σαουδική Αραβία, καθώς και η «αραβική άνοιξη», την υποχρέωσαν να έρθει σε ρήξη με το Ισραήλ, γύρω από το παλαιστινιακό ζήτημα. Αυτομάτως όμως, εισήλθε σε αντιπαράθεση με το εβραϊκό λόμπι – τον μεγαλύτερο υποστηρικτή της Τουρκίας στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, και κατά συνέπεια με την ίδια την Αμερική και την Ε.Ε.
Ο Ερντογάν έριξε όλο το βάρος του σε μια στρατηγική ανατροπής του Άσαντ καταφέρνοντας όμως να προκάλεσει ένα ντόμινο που οδήγησε σε ολοκληρωτική ανατροπή της πολιτικής του.
Τέλος, το αποφασιστικό χτύπημα στη στρατηγική των «μηδενικών προβλημάτων» θα καταφέρει ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία. Ο Ερντογάν προσπάθησε αρχικώς να διατηρήσει μια στάση ουδετερότητας. Πιεσμένος όμως από τους Σουνίτες συμμάχους του, μια και ο Άσαντ ανήκε στο σιιτικό στρατόπεδο, αλλά και από τις ΗΠΑ που ήθελαν να αποδυναμώσουν τους συμμάχους της Συρίας, το Ιράν και τη Χεζμπολά, πιάστηκε εν τέλει στο δόκανο: Έριξε όλο το βάρος του σε μια στρατηγική ανατροπής του Άσαντ – από την Τουρκία περνούν όλες οι ένοπλες φονταμενταλιστικές ομάδες που τροφοδοτούν τον πόλεμο στη Συρία, καθώς και τα όπλα και το χρήμα που στέλνουν οι πετρομοναρχίες στη συριακή Αλ Κάιντα. Έτσι όμως προκάλεσε ένα ντόμινο που οδήγησε σε ολοκληρωτική ανατροπή της πολιτικής του. Η ευθεία αντιπαράθεση με τον Άσαντ οδήγησε σε επιδείνωση των σχέσεων με το Ιράν, το Ιράκ όπου το 60% του πληθυσμού είναι σιίτες, και φυσικά με τη λιβανέζικη Χεζμπολά, ακόμα και με τη Ρωσία που στηρίζει τον Άσαντ. Επί πλέον, ενώ για το καθεστώς Ερντογάν κατέστη ζήτημα ζωής ή θανάτου η ανατροπή του καθεστώτος της Συρίας, δεν συμβαίνει πλέον το ίδιο με τους Αμερικανούς, οι οποίοι αν φοβούνται τον Άσαντ, φοβούνται ακόμα περισσότερο τους φονταμενταλιστές αντιπάλους του Άσαντ και δεν είναι διατεθειμένοι να εισβάλουν στη Συρία. Αυτό κατεδείχθη περίτρανα στην τελευταία επίσκεψη του Ερντογάν στις ΗΠΑ, οι οποίες αντίθετα, σε συμφωνία με τους Ρώσους, προσπαθούν να βρουν μια λύση για μια συναινετική μετά-Άσαντ εποχή.
Μια άλλη συνέπεια της συριακής κρίσης υπήρξε η ανάδυση ενός νέου οιονεί κουρδικού κρατιδίου στη Συρία στα σύνορα με τις κουρδικές περιοχές της Τουρκίας. Μετά το κουρδικό κράτος του Ιράκ, κινδυνεύει να δημιουργηθεί ένα δεύτερο στη Συρία. Ο Ερντογάν μεταβλήθηκε σε ηγέτη του σουνιτικού Ισλάμ, όχι πλέον απέναντι στη Δύση και τον δυτικό πολιτισμό, αλλά απέναντι στους… σιίτες, οι οποίοι βρίσκονται όλοι συγκεντρωμένοι γύρω από την Τουρκία αλλά και στο εσωτερικό της χώρας, όπου οι Αλεβίτες, οι πιο εκκοσμικευμένοι των Σιιτών, αντιπροσωπεύουν το 25-30% του πληθυσμού. Η βομβιστική επίθεση ενάντια σε Αλεβίτες της Τουρκίας στα σύνορα με τη Συρία, προκάλεσε πενήντα νεκρούς, και πυροδότησε την έκρηξη της οργής τους σε ολόκληρη την Τουρκία. Αυτή η νέα αντιπαράθεση, θα ξεχειλίσει το ποτήρι και θα πυροδοτήσει εν πολλοίς την μεγάλη τουρκική εξέγερση.
Τέλος, η προσπάθεια του Ερντογάν και του κυβερνητικού κόμματος να ξεπεράσει το κουρδικό πρόβλημα, οικοδομώντας μια ζώνη «τουρκοκουρδικής φιλίας», έρχεται, δυστυχώς για την Τουρκία, με μερικές δεκαετίες καθυστέρησης. Οι Κούρδοι έχουν μεταβληθεί πλέον σ’ ένα έθνος που αναζητά τη συγκρότηση δικού του κράτους και κάθε παραχώρηση στην πολιτισμική και πολιτική ταυτότητα των Κούρδων, αντί να τους εντάξει σε μια διπλή τουρκοκουρδική «αυτοκρατορία», θα ενισχύσει αναπόφευκτα τη συνοχή και τις διεκδικήσεις των Κούρδων. Γι’ αυτό και η πολιτική πτέρυγα του PΚΚ και ο Οτσαλάν, έστω και καθυστερημένα θα υποστηρίξουν την εξέγερση της τουρκικής νεολαίας.
Η νεοθωμανική στρατηγική από τα «μηδενικά προβλήματα» με τους γείτονες οδηγήθηκε σε «προβλήματα» σε όλα τα αζιμούθια και οι γεωπολιτικές αντιθέσεις θα μεταλαμπαδευτούν στην εσωτερική αμφισβήτηση!
